Wargowe

Do rodziny Labiatae należą rośliny roczne, wieloletnie i półkrzewy o pędach wzniesionych lub rozesłanych, czasem z długimi ulistnionymi rozłogami (dąbrówka). Liście zebrane w niby okółki lub osadzone po dwa, czasem skupione przy ziemi srebrzystowełniste (czyściec), zielone (szałwia), ciemnozielone wpadające w fiolet (dąbrówka). Kwiaty są charakterystyczne dwuwargowe, warga górna często krótsza, rozcięta, warga dolna dłuższa, wygięta do góry, 3-płatkowa (dąbrówka) lub też dwie wargi dolne rozwinięte (szałwia). Pręciki często widoczne, wychodzące jak gdyby z gardzieli. Ajuga reptans — Dąbrówka rozłogowa. Pochodzi z Europy (Polska). Wysokość 10-20 cm. Wytwarza pędy rozłogowe, liście łopatkowate, długości ok. 3 cm, omszone, ciemnozielone, wpadające w fiolet. Kwiaty drobne, ciemnoniebieskie, czasem spotyka się białe. Kwitnie od maja do września. Dąbrówkę rozłogową rozmnaża się łatwo z rozłogów i przez podział. Bylina niewybredna i wytrzymała na mróz. Udaje się w stanowisku słonecznym i półcienistym. Stosuje się ją jako runo, na rabaty, przestrzenie między płytami, w grupach, w ogrodzie skalnym. Z odmian na uwagę zasługują: A. reptans .Multicolor’ — o liściach pstrych żółto-czerwono-brązowych, A. reptans ,Variegata’ — o długich rozłogach, biało-pstrych liściach. Stachys lanata — Czyściec wełnisty. Pochodzi z Iranu. Wysokość 10 cm, z kwiatostanami do 30 cm. Powszechnie znana bylina o liściach srebrzystowełnistych, długości 10 cm, owalnych. Niepozorne kwiatostany, rozwijające się w lipcu, sierpniu, usuwa się. Czyściec wełnisty jest rozmnażany przez podział. Udaje się na glebie ogrodowej, lubi stanowisko słoneczne i suche. W ostrzejsze zimy łatwo wymarza, dlatego jest pożądane lekkie przykrycie na zimę. Czyściec wełnisty jest stosowany na obwódki, rabaty, na ogrody skalne. Stachys grandijlora — Czyściec wielkokwiatowy (bukwica). Pochodzi z Kaukazu. Jest trwałą i wytrzymałą na mróz byliną ogrodową. Roślina obwódkowa i rabatowa. Jedyną odmianą u nas polecaną jest S. grandijlora ,Superba’. Salvia x superba — Szałwia wspaniała. Prawdopodobnie mieszaniec szałwi omszonej. Wysokość 50-80 cm. Wzrost silny, kulisty. Kwiaty fioletowoniebieskie w kwiatostanach kłosowych. Kwitnie od lipca do września. Szałwię wspaniałą rozmnaża się z sadzonek bocznych, wykonanych po wiosenno-letnim przycięciu, z masowo wybijających pędów bocznych. Bylina długowieczna, o małych wymaganiach siedliskowych. Rośnie na każdej glebie ogrodowej. Szałwię wspaniałą należy stosować w zestawieniu z bylinami żółto kwitnącymi, jak: słoneczniki, dzielżany, rudbekia, nachyłki, zarówno w grupach ogrodowych, jak i na grzędach bylinowych. Cenną odmianą karłową jest S. x superba ,Compacta’. Monarda didyma — Pysznogłówka dwoista. Pochodzi z Ameryki Północnej. Wysokość 60-100 cm. Liście wydłużone, kwiaty barwne w kwiatostanach szczytowych. Szczególnie cenne są kwiaty czystoróżowe i czystoczerwone. Kwitnie w czerwcu i lipcu. Pysznogłówkę rozmnaża się przez podział i z rozłogów. Wysadza się w odstępach 40-60 cm. Udaje się ona na przeciętnych glebach ogrodowych, w słońcu i w półcieniu. Pysznogłówkę dwoistą należy stosować na rabaty bylinowe, grupy ogrodowe i parkowe, grupy nadwodne, założenia naturalistyczne. Z odmian do najcenniejszych należą: M. didyma .Sunset’ — ciemnokarminowa, M. didyma ,Adam’ — o kwiatach porzeczkowoczerwonych, o intensywnym zabarwieniu. Thymus serpyllum — Macierzanka piaskowa. Pochodzi z Ameryki Północnej, Europy (Polska). Wysokość do 5 cm. Liście drobne, wydłużonę lub okrągławe, różnokształtne. Kwitnie w lipcu—sierpniu. Kwiatostany wydłużone, kwiaty drobne, lilaróżowe lub jasno- do ciemnopurpurowych. Macierzankę piaskową rozmnaża się przez podział i z sadzonek. Sadzi się w odstępach 25-30 cm. Udaje się na przeciętnej glebie ogrodowej, próchnicznej i przepuszczalnej, chociaż rośnie również na piaskach, stanowisko powinna mieć słoneczne. Macierzankę stosuje się jako roślinę kobiercową, stale zieloną, na runo parkowe, ogrody skalne, skarpy i murki kwiatowe.