Miesiąc: październik 2017

Do rodziny Taxaceae należą drzewa i krzewy zimozielone, nie posiadające żywicy, o igłach płaskich, dwupienne. Kwiaty żeńskie mają tylko jeden zalążek. Nasienie jest okryte mięsistą osnówką całkowicie (Torreya) lub częściowo (Taxus). Do rodziny tej należą rodzaje: Taxus, Torreya, Cephalotaxus, z których u nas w uprawie jest tylko Taxus, bardzo rzadko Torreya. Cisy są to drzewa i krzewy zawierające trujący alkaloid taxynę. Rośliny wolno rosnące, cieniolubne, o różnych pokrojach. Rosną na różnych typach i rodzajach gleb, lecz dostatecznie wilgotnych, lubią gleby wapienne. Na glebach suchych jak również podmokłych rosną źle. Nie lubią mroźnych, suchych wiatrów zimą, od których często tracą igliwie i marzną. Wymagają zatem stanowisk osłoniętych i ciepłych. Cisy typy rozmnaża się z nasion, wszystkie natomiast odmiany pokrojowe oraz o barwnym igliwiu przez sadzonki z kawałkiem drewna starszego (z piętką). Cisy znajdują zastosowanie w parkach krajobrazowych do nasadzeń grupowych jednorodnych lub kontrastowych, w układach regularnych, do tworzenia różnego rodzaju form geometrycznych; liczne odmiany pokrojowe i barwne, zwłaszcza małe, nadają się do ogródków przydomowych. Taxus baccata — Cis pospolity. Występuje w Europie, Afryce północnej i Azji zachodniej. Przez Polskę przebiega wschodnia granica jego zasięgu. Nieliczne naturalne stanowiska można znaleźć w Polsce południowej (Wyżyna Małopolska, Śląsk), jak również w Polsce zachodniej i na Pomorzu. Drzewo w stanowiskach naturalnych pod ochroną. Wysokość 10-15 m. Średnica 4-7 m. Korona szerokostożkowata lub miotlasta, nieregularna, formy krzewiaste tworzą zwykle korony szeroko rozpostarte lub kopulaste. Oś...

Gatunki tej sekcji mają wyłącznie igły ułożone okółkowo, po trzy. Pączki w kątach igieł. Juniperus communis — Jałowiec pospolity. Wysokość 5-15 m. Najczęściej krzew o bardzo zmiennym pokroju, od form rozesłanych, kulistych, stożkowych do wrzecionowatych, kolumnowych i zwisających. Kora włóknista, cienka, brązowoszara, łuszcząca się cienkimi pasmami. Igły wąskostożkowate, długości 1,5-2 cm, kłujące, z białym paskiem na całej długości. Gatunek dwupienny, o przewadze osobników męskich. Szyszkojagody dojrzewają w 2 lub 3 roku. Jałowiec pospolity jest zupełnie odporny na mróz, wybitnie światłolubny, w półcieniu rośnie, lecz bardzo powoli, odporny na wysokie temperatury i silne nasłonecznienie (na wydmach). W klimacie miasta i okręgów przemysłowych rośnie źle. Wymagania glebowe skromne. Wzrost dobry na glebach lekkich, nawet na jałowych piaskach (stąd nazwa polska jałowiec), gleby ciężkie i wilgotne są dla niego nieodpowiednie. Zastosowanie w nasadzeniach parków krajobrazowych na glebach suchych, w zadrzewieniach terenów wydmowych, przy sanatoriach itp. J. communis ,Cracovia’ — Jałowiec pospolity odm. krakowska. Krzew o pokroju kolumnowym, o krótkich igłach i zwisających końcach gałązek. Odmiana polska. J. communis ,Hornibrookii’ — Jałowiec pospolity odm. Hornibroocka. Odmiana płożąca, o igłach krótkich, kłujących, wolno rosnąca, nadaje się do ogródków skalnych i na tarasy. J. communis ,Stricta’ — Jałowiec pospolity odm. irlandzka. Pokrój wąskokolumnowy, zwarty, igły krótkie o modrawym zabarwieniu. Gałęzie ustawione pionowo, na końcach wyprostowane. Sadzić należy w miejscach osłoniętych od wiatrów wschodnich, które zimą powodują przemarzanie igliwia i deformują krzewy. Rozmnażanie wegetatywne przez sadzonki....

Jałowce są to drzewa i krzewy zimozielone. Na pędach występują igły lub łuski. Układ igieł okółkowy, łusek nakrzyżległy. Rośliny dwupienne, niekiedy jednopienne. Kwiaty rozdzielnopłciowe. Zamiast szyszek występują szyszkojagody, zwykle kuliste, pokryte sinym nalotem woskowym, z jajowatymi nasionami, które dojrzewają w ciągu l-i-3 lat. W obrębie rodzaju występuje duża skala form pokrojowych: płożące, krzewiaste, wzniesione, wachlarzowate, stożkowate, kolumnowe, wrzecionowate i in. Występują również duże różnice w wysokości: od form niskich rozesłanych do wysokich drzew. Skala barw wśród jałowców jest też znaczna; bywają jałowce zielone, modrawe, żółte, srebrzyste. Jałowce rozmnaża się z nasion po stratyfikacji, w większości jednak przypadków przez sadzonkowanie. Jałowce są na ogół odporne na mróz, poza nielicznymi wyjątkami. Wszystkie są światłolubne, wykazują poza tym znaczną odporność na warunki klimatu miejskiego i terenów przemysłowych. Wymagania glebowe mają skromne. Rosną dobrze na glebach lekkich i średnich, źle na ciężkich i wilgotnych. Zastosowanie jałowców jest wszechstronne, np. w założeniach parkowych grupowanie form drzewiastych i krzewów o różnych pokrojach i zabarwieniu, szpalery naturalne lub strzyżone, osłony. Odmiany małe są cennym materiałem dla ogródków przydomowych, w ogrodach skalnych i in. W obrębie rodzaju występują trzy sekcje, z których tylko dwie (Oxycedrus i Sabina) są objęte...

Do podrodzaju Biota należy jeden gatunek o pionowym układzie gałązek, wąskich łuskach, większych^ innej budowy szyszkach i nasionach bez skrzydełek. Thuja orientalis (Biota orientalis) — Żywotnik wschodni. Pochodzi z Chin i Korei; od dawna uprawiany w wielu krajach Dalekiego Wschodu. Wysokość 5-7 m. Średnica korony 1,5-7 m. Drzewo zmienne w pokroju. Spotyka się formy kolumnowe, szerokojajowate lub drzewiaste o kilku pniach. Drzewo gęste, o ciemnej sylwetce. Gałązki cienkie, ustawione wachlarzowato do góry. Łuski drobne, obustronnie zielone, przylegające, tworzą pęd wałeczkowaty. Szyszki długości 2,0-5,5 cm, o grubych łuskach odgiętych na zewnątrz, pokryte sinym nalotem. Nasiona jajowate, bez skrzydełek. Żywotnik wschodni jest mniej odporny na mróz, może być uprawiany w zachodnich dzielnicach kraju, w Polsce środkowej tylko w miejscach ciepłych, osłoniętych od wiatrów wschodnich. Jest on bowiem wyjątkowo wrażliwy na działanie suchych mroźnych wiatrów, od których traci młode pędy, często też marznie całkowicie. Wymaga gleb średnich, dostatecznie wilgotnych, lubi gleby wapienne. Żywotnik wschodni jest stosowany w parkach, w stanowiskach słonecznych i osłoniętych, w małych grupach, pojedynczo lub jako nie cięte...

Do podrodzaju Euthuja należą gatunki i odmiany o pędach wachlarzykowatych, szerokich, o układzie różnokierunkowym, szyszki wąsko- jajowate, z 2-4-4 parami łusek; nasiona otoczone wąskim skrzydełkiem. Thuja occidentalis — Żywotnik zachodni. Pochodzi z Ameryki Północnej. Wysokość drzewa 15-S-20 m, średnica korony 2-4-5 m. Korona stożkowata, smukła, gęsta, strzała cienka, zbieżysta, ukryta w gałęziach. Kora brązowoszara, cienka, włóknista, płytko spękana, w partiach górnych gładka, połyskliwa. Gałęzie liczne, rozmieszczone nieregularnie, osadzone prostopadle do osi, cienkie, sprężyste. Gałązki małe, ułożone płasko, od spodu jaśniejsze, żółtawe, bez białego nalotu, w okresie zimy brunatnieją. W łuskach grzbietowych przeświecający pęcherzyk żywiczny. Szyszki małe, barwy żółtocynamonowej, z 3-4-5 parami łusek (opis podrodzaju). Żywotnik zachodni jest odporny na mróz, może być uprawiany na terenie całej Polski. Zamieranie tego żywotnika zimą nie jest spowodowane przez mróz, lecz wskutek słabej wilgotności gleby w okresie jesieni i zimy; niedosyt wody powoduje usychanie gałązek i całych roślin, zwłaszcza jeżeli zimą występują mroźne suche wiatry wschodnie. System korzeniowy ma gęsty, lecz płytki, dzięki temu łatwo formuje bryłę korzeniową. Żywotnik zachodni ma wiele odmian pokrojowych i barwnych; odmiany barwne należy sadzić w stanowiskach słonecznych, gdyż w cieniu tracą barwę. T. occidentalis ,Ellwangeriana’ — Żywotnik zachodni odm. Ellwangera. Odmiana stożkowata, o szerokiej podstawie, gęsta, zwykle z kilkoma przewodnikami. Wysokość do 6 m. Gałęzie liczne, cienkie, wiotkie. Łuski mniejsze niż u typu oraz liczne gałązki z miękkimi igłami, zwłaszcza w głębi korony. Jest to forma przejściowa...

Drzewa jednopienne, kwiaty rozdzielnopłciowe. Szyszki drobne, o nielicznych łuskach, wydłużone, dojrzewają w pierwszym roku; nasiona małe, płaskie, otoczone wąskim skrzydełkiem. Żywotniki rozmnaża się przez siew wiosną lub po przechowaniu nasion na sucho. Wszystkie odmiany natomiast przez sadzonkowanie z piętką, wiosną lub w końcu lata. Żywotniki rosną dobrze na różnych typach i rodzajach gleb dostatecznie wilgotnych. Gleby piaszczyste i suche nie nadają się pod ich uprawę. W klimacie wilgotnym, nad morzem i w górach, rosną znacznie szybciej. W warunkach klimatu miejskiego i na terenach przemysłowych rosną wolno, a osiadający na łuskach pył i sadza powodują zasychanie starszych gałązek. Żywotniki są światłolubne, w ocienieniu rosną wolniej, korony mają rzadkie, gałęzie zasychają. Skala odporności na mróz u poszczególnych gatunków jest różna. Gatunki objęte doborem są na mróz na terenie prawie całego kraju odporne. Wartość dekoracyjna żywotników, dzięki dużej liczbie odmian barwnych i pokrojowych, jest duża. Zastosowanie wszechstronne: jako drzewa pokrojowe, grupowe oraz kontrastowe w parkach, ponadto są one dobrym materiałem na osłony, szpalery i żywopłoty w formach naturalnych i strzyżonych, dobrze strzyżone mogą być użyte jako ściany i różne bryły geometryczne zimozielone w układach regularnych. Thujopsis dolobrata — Zywotnikowiec japoński. Pochodzi z Japonii, gdzie występuje w górach; tam też osiąga wysokość 10-15 m. U nas rośnie zwykle w formie krzewiastej, chociaż jest wiele okazów o wykształconej strzale, o wysokości 5-7 m. Pokrój drzewa stożkowaty, o zwisających nieco gałęziach, formy krzewiaste mają układ...

Drzewa zimozielone, stożkowate, o różnej szerokości podstawy i zwisającym często wierzchołku. Kora włóknista, podłużnie spękana-, łuszcząca się, barwy brązowej lub cynamonowobrązowej. Gałęzie lekko wzniesione lub łukowato zwisające. Liście łuskowate, z białymi elementami od spodu, u form młodocianych występują igły. Drzewa jednopienne, kwiaty rozdzielnopłciowe. Szyszki kuliste, tarczowate, nasiona ze skrzydełkami. Cyprysiki rozmnaża się przez siew, odmiany przez sadzonkowanie lub szczepienie. Wymagania glebowe i klimatyczne pod wieloma względami są podobne do żywotników. Skala odporności na mróz różna, co jest związane z pochodzeniem poszczególnych gatunków. Odporność na klimat miasta i rejonów przemysłowych średnia, wzrost drzew w tych warunkach powolny. Chamaecyparis lawsoniana — Cyprysik Lawsona. Pochodzi z Kalifornii. Wysokość 15-17 m (w ojczyźnie 30-60). Średnica korony 2-4 m. Korona wąskostożkowata, z przewisającym wierzchołkiem. Gałęzie cienkie, u starszych drzew nieco zwisające końcami. Gałązki małe, płaskie, delikatne w budowie, pokryte sinym nalotem woskowym, wałeczkowate. Łuski wąskie, boczne nieco dłuższe, od spodniej strony na liniach styku słabe białe paski w kształcie litery x lub y, widoczne zwłaszcza u typu. Szyszki kuliste, modrawe, dojrzewają w pierwszym roku. Cyprysik Lawsona jest mało odporny na mróz. U nas może być uprawiany w zachodnich i północnych dzielnicach, a tylko w sprzyjających warunkach w dzielnicach środkowych kraju. Rośnie dobrze na glebach średnich, zasobnych w składniki pokarmowe. Ze względu na wąski pokrój i modre zabarwienie może być stosowany w zestawieniach kontrastowych w parkach, w dobrych warunkach glebowych. Ch. lawsoniana ,Alumii’ — Cyprysik...

Taxodium distichum — Cypryśnik błotny. Pochodzi z południowo-wschodnich St. Zjedn. Ameryki i z Ameryki Południowej (gdzie rośnie na bagnistych terenach w dolinach rzek). Jedyny cypryśnik uprawiany w Polsce, Wysokość 15-i-20 m (w ojczyźnie do 50 m). Średnica korony 7-12 m. Korona zwykle stożkowata, lekka w budowie i przejrzysta. Oś drzewa zaznaczona zbieżystą strzałą widoczną między gałęziami. Kora brązowoczerwonawa, cienka, włóknista, łuszcząca się pasmami. U drzew rosnących na mokrych łąkach, wokół pnia, w różnej odległości powstają narosła, tzw. pneumatofory, służące drzewu do oddychania i zarazem utrzymania go w podłożu dzięki korzeniom zapuszczanym w głąb. Gałęzie liczne, cienkie, osadzone pod szerokim kątem do osi drzewa, w partiach dolnych nieco zwisają. Pędy roczne dwojakiego rodzaju, jedne drewniejące, które wytwarzają pąki, drugie płonne bez pąków, odpadające wraz z igłami. Igły krótkie, długości l,0-1,5 cm, szablaste, miękkie, na pędach płonnych ułożone dwustronnie, na trwałych spiralnie, jasnozielone. Szyszki kulistojajowate, długości 2-3 cm, o tarczkowatych łuskach, u nas nie zawiązują nasion. Cypryśnik wymaga gleb średnich i ciężkich, o dużej wilgotności, podmokłych. Jest to drzewo światłolubne. Odporność na mróz ma ograniczoną. Sadzić można w dzielnicach zachodnich, środkowych i południowo-wschodnich kraju. Wrażliwe na mróz są zwłaszcza drzewka młode. Drzewo o malowniczej lekkiej koronie należy sadzić w miejscach widocznych, lecz zacisznych, osłoniętych od mroźnych wiatrów. Stożkowaty pokrój i jasnozielone igliwie przemawiają za stosowaniem cypryśnika w kompozycjach parkowych. Jego duże wymagania wodne należy wykorzystać przy zadrzewianiu zbiorników wodnych, strumieni, źródeł,...